Planina Ozren
 Ozrenske livade
Prvi pisani podaci o postojanju nekog oblika šumske organizacije imamo 1837. godine (Istorijski arhiv Niš), gde se kaže: “Okružni načelnik u Aleksincu dopisom traži od srezskog Načelnika u Sokobanji da pošalje 100 kola dobrog drveta bez grana za grejanje kancelarije i apsane”. Godine 1839. isti traži da se pošalje 1000 dasaka radi izgradnje nekih objekata u Aleksincu. Bivša Kraljevina Srbija nastojala je pre rata, da što bolje podigne u ovom području rudarstvo, pa je u tu svrhu mešu ostalim pogodnostima predvidela rudarskim zakonom da se rudarskim preduzećima prema potrebi ustupe bez ikakve nadoknade državne šume ukoliko ih bude u blizini preduzeća.
U to vreme osnovano je kapitalom Belgije, Francuske i domaćih rudarskih preduzeća novo rudarsko preduzeće koje je dobilo u povlasticu šumu Bukovik, a u cilju podmirenja potreba na gradnji i ogrevnom drvetu. U cilju korišćenja ove šume izrašen je za ovu šumu 1911. godine i prvi privredni plan, koji je predvišao čiste seče sa veštačkim pošumljavanjem, a da pri tome vrste drveća za buduće sastojine nije uopšte predvišao. Po tom planu se seklo 3 godine, tj. do početka Prvog svetskog rata. Za vreme rata šume su sekli Nemci i Bugari bez reda i plana a 1921. godine napravljen je za ovu šumu novi privredni plan, ali po istom šablonu, da bi 1935. godine bio izrašen i treći privredni plan koji je gazdovanje postavio na solidnoj osnovi. Odredbe ovog plana su primenjivane kratko vreme. Rat i pustošenje ni ovog puta nisu poštedeli ovu šumu. I na Obloj glavi kao i na Ozrenu u periodu od 1914. do 1920. godine vršene su masovne seče, kao i za vreme Drugog svetskog rata, pogotovo šume u blizini naselja. Posle oslobašanja 1944. godine u okviru srpskog Narodnog odbora u okviru formirano je Odeljenje za šumarstvo. Organizaciono šumarstvo Sokobanje pripadalo je šumskoj upravi Aleksinac, i postojalo kao njena ispostava do pedesetih godina, kada je izdvojena šumska uprava Sokobanje kao zasebna organizaciona jedinica. 1. Oštra čuka "SOKO BANJA" Danas, šumsko gazdinstvo "Niš" sa svoje tri šumske uprave obavlja delatnosti na području 10 političkih opština (Aleksinac, Bela Palanka, Niš, Niška Banja, Svrljig, Gaoein Han, Doljevac, Leskovac (deo) i MeBorislav Mašić, diplomirani inženjer šumarstva 184 „[UMARSTVO” 3 rošina (deo)). Ukupna površina šuma, šumskog zemljišta i ostalog zemljišta nalazi se u okviru 20 gazdinskih jedinica. Ukupna površina šuma, šumskog zemljišta i ostalog zemljišta na području kojim gazduje JP "Srbijašume", šumsko gazdinstvo "Niš" iznosi 56.123 ha, a ukupna površina kojom gazduje š.U. "Soko Banja" je 13.594 ha. Ukupna obrasla površina je 11.780,03 ha. Visoke šume zauzimaju površinu od 3.101,67 ha ili 26,3 % od ukupne obrasle površine, a izdanačke šume 3.238,94 ha ili 27,5 %. Veštački podignute sastojine i kulture zahvataju 2.221,59 ha ili 18,9 %, šikare 904,36 ha ili 7,7 % i šibljaci 2 313,46 ha ili 19,6 % ukupno obrasle površine (Tabela 1). Stare šuma po nameni Savremeni koncept gazdovanja šumama, na principu održivog razvoja, nameće potrebu polifunkcionalnog pristupa planiranju gazdovanja i korišćenju ukupnih potencijala šuma. Stanje šuma po namenskim celinama u odnosu na površinu, ostvarenu drvnu zapreminu i zapreminski prirast dato je u tabeli. Tabela 1. Stanje šuma po nameni U odnosu na ukupno obraslu površinu dominira namenska celina (10) – proizvodna funkcija i pokriva 67,9% površine sa prosečnom zapreminom 148 m3/ha i tekućim zapreminskim prirastom 4,0 m3/ha. Druga po zastupljenosti je namenska celina (66) – stalna zaštita šuma u koju su svrstani svi šibljaci, učestvuje sa 18,8% u ukupno obrasloj površini. Namenska celina (26) – zaštita zemljišta I stepena pokriva 7,1% ukupno obrasle površine (ovde su svrstane i šikare). Namenska celina (16) – lovno uzgojni centar pokriva 566,14 ha površine ili 4,8%. (čitava površina se nalazi na G.J. Bukovik – Mratinja). Površine zaštićenih objekata prirode (namenske celine 56 i 57) zajedno zauzimaju 1,4% ukupno obrasle površine ili 166,73 ha. Još u posleratnom periodu, na području Sokobanje izdvojene su sledeće stalno zaštitne šume: “Ozrenske livade”, mesta zvana: “Barudzija”; “Kalinovica”; “Očno”; “Šopur”; “Vlasina”; “Guzati vrh”, na površini od 845 ha. Te šume su proglašene zaštitnim u cilju zaštite staništa, puteva, naselja u nižim delovima i banjskih izvora. Namenska “Bukovik”, mesto zvano “Rgudine” na teritoriji Mesnog narodnog odbora Jošanica, srez Sokobanjski zauzima površinu od 306 ha. Obraslo visokom bukovom šumom retkog sklopa, starosti 20-200 godina, štiti stanište koje je apsolutno šumsko, naselja, kulturne površine u nižim delovima. Poreklo i očuvanost Prvi kriterijum za ocenu stanja šuma jeste način nastanka i obnavljanja sastojina kao osnov za ocenu biološke stabilnosti kvaliteta i vitalnosti pojedinih delova ili čitavog šumskog kompleksa. Drugo stanovište vezano je za ocenu očuvanosti šuma u šumskom kompleksu. Stanje šuma po poreklu i očuvanosti prikazano je u narednoj tabeli: Tabela 2. Stanje šuma po poreklu i očuvanosti Vrsta sastojine po poreklu i očuvanosti Površina Zapremina Zapreminski prirast što se tiče očuvanosti, očuvane sastojine čine 64,6% ukupno obrasle površine ili 7611,70 ha, razrešene šume nalaze se na 678,88 ha ili 5,8%, a devastirane sastojine na 271,62 ha ili 2,3%. Razrešene visoke sastojine u odnosu na optimalnu procenjenu zapreminu vode Vodopad Ripaljka i zapreminski prirast ostvaruju od 72% optimalno procenjene zapremine i 62% optimalno procenjenog prirasta. Razrešene izdanačke sastojine imaju zapreminu od 111 m3/ha i zapreminski prirast od 2,6 m3/ha. Devastirane sastojine u ukupno obrasloj površini učestvuju sa 2,3% i ako dodamo površine šikara i šibljaka od 3218,1 ha, to zajedno čini29,6% površine u različitim degradacionim stadijumima. 1.3 Mešovitost i vrste drveća U šumama (državnim) Sokobanje odnos čistih i mešovitih sastojina je 66,4% : 33,6% (površinski). Tabela 3. Stanje šuma po mešovitosti Treba istaći i to, da je mešovitost različita kod samih gazdinskih jedinica. Tako je, na primer, odnos čistih i mešovitih sastojina na G.J. “Ozren – Leskovik” 51% : 49%, “Obla – Glava” 85% : 15%, "Ozren - pećina" “Bukovik – Mratinja” 62% : 38%, “Rtanj” 70% : 30%, “Devica” , "Izvor Barudzija" 78% : 22%. Potrebno je napomenuti, da se ovde radi o mešovitim sastojinama lišćara, mada ima i mešovitih sastojina lišćara i četinara po vrstama drveća, a po poreklu to su veštački unešene vrste četinara i izdanačke sastojine lišćara. Pri tom, mešovitost nije odrešivana ni za šikare ni šibljake. U skladu sa prirodnim stanišnim uslovima dominira bukva sa učešćem od 76,7% u ukupnoj zapremini i 72,8% u zapreminskom prirastu. Znatno manje u odnosu na prethodnu vrstu zastupljen je hrast kitnjak sa 6,9% u zapremini i 5,7% u prirastu. Izražena je i zastupljenost cera, graba, bagrema i od četinara crni bor, a ostale vrste su zastupljene sa manje od 1%. "Manastir Jermenčić" treba istaći i značajno učešće unešenih vrsta tj. četinara (ukupno učestvuju u zapremini sa 4,6% ili 59845 m3) kao i prirodne vrednosti i retkosti, reliktna vrsta mečja leska. Isto tako treba napomenuti i prisustvo voćkarica: divlja trešnja, divlja kruška i brekinja. Mečja leska je već u tercijaru živela u ovim krajevima. Na Ozrenu, mečja leska se nalazi u sastavu reliktnih polidominantnih zajednica. |
Izvor Šopur Ozrenske livade Jezero na Ozrenu Vodopad Ripaljka Kalinovica Izvor Svinjci Očno |